Giulio Tononi over: duisternis, dromen en bewustzijn:

Bewustzijn is wat verdwijnt als je in een droomloze slaap valt. Als je vroeg in de nacht wakker gemaakt wordt en iemand vraagt je wat er een moment voor je wakker werd in je omging, heb je niets te vertellen. Je zegt: ik was daar niet, de wereld was er niet, mijn vrienden waren er niet, er was helemaal niets. Bewustzijn is het beste negatief te definiëren. In diepe slaap kunnen je hersenen net zo actief zijn als wanneer je wakker bent. Het bewustzijn is anders, is verdwenen, dat is het verschil.

Bewustzijn is niet alleen zelfbewustzijn, de mogelijkheid te reflecteren op onszelf, onszelf het hoofd breken over existentiële keuzes, ons verwonderen over de menselijke conditie, dat alles is zeker een belangrijk deel van bewustzijn betoogt Tononi, maar bewustzijn is ook het hebben van elke gewaarwording, ook van ervaringen die je niet begrijpt. Bijvoorbeeld de gewaarwording van pure duisternis. Je doet het licht uit en een ogenblik is er niets, stilte en duisternis, en je ervaart dat er iets is dat jou wil zijn, dat net zo donker voelt als al het andere om je heen. Als we in slaap vallen verliezen we eerst het bewustzijn en dan dromen we op een gegeven moment en als we dromen hebben we een bewijs dat de hersenen alleen, de hersenen zelf, losgekoppeld van de buitenwereld, van de in- en output, een heel universum aan functies kunnen creëren. In feite maak je de wereld helemaal zelf elke nacht.

De hersenen zijn losgekoppeld van de omgeving als we slapen. Tijdens het dromen is de in- en output geblokkeerd. Het zijn inderdaad de hersenen zelf die het universum kunnen creëren. Tijdens het dromen koppel je jezelf los van de wereld, je verliest de controle en dan is er iemand opeens een film aan het regisseren waarin vaak bijzondere dingen gebeuren en die iemand kan niemand anders zijn dan wijzelf, niemand anders kan dat doen. 

Als we de droomloze slaap binnengaan verdwijnt alles. Het hele universum en wij daarin.

Wat is het verschil tussen droom- en waakbewustzijn? Als je slaapt ben je losgekoppeld, je ziet en hoort niets van je omgeving. De hersenen zijn actief. Er is verlies van controle, het verlies van de wil. Dromen gebeuren gewoon. Er is gebrek aan zelfreflectie, je vraagt jezelf niet iets af over jezelf of over wat er gebeurt. Dingen gebeuren gewoon. Je hebt een eenvoudige mindset  tijdens het dromen, je gedachten houden zich bezig met één onderwerp of interesse.

Als vooorbeeld van een beschrijving van een droom uit de literatuur haalt Tononi Kafka’s The Trial aan, verfilmd door Orson Welles. De protagonist Joseph K wordt wakker en er is een grote organisatie bezig dingen voor hem te regelen omdat hij wordt beschuldigd. Alles in The Trial gebeurt rond K en de dingen om hem heen en alles is bedekt door dit aura van paranoia. De grote organisatie zit achter hem aan, het proces vindt zonder uitleg plaats, er is een gigantisch systeem opgezet alleen voor hem. Dit is een typisch iets in dromen: het geen toegang kunnen krijgen tot de organisatie. Dromen zijn bij definitie hallucinerend, omdat we dingen ervaren die er mogelijk niet zijn. 

Emoties als woede en angst zijn oververtegenwoordigd in dromen.

Wat gebeurt er met het geheugen als we dromen? Dromen moeten verbonden zijn met het geheugen, zegt Tononi, omdat zij fragmenten gebruiken van onze ervaring, fragmenten van onze kennis om dit scenario te kunnen opmaken, dit verhaal dat daar voor ons uitgespeeld wordt als een droom.

Wat gebeurt er in de hersenen als we dromen? In de droom zijn de hersenen erg actief, op dezelfde manier als ze doen bij het wakker zijn maar er zijn een aantal verschillen. De dorsolaterale prefrontale cortex die we gewoonlijk gebruiken bij controle is gedeactiveerd en het lymbisch systeem is actief zoals tijdens waaktoestand.

Waarom verandert het bewustzijn als we slapen? Het slapende brein is een wonderbaarlijk laboratorium, zegt Tononi, omdat het door een heel scala van verschillende ervaringen gaat, al de staten van zijn. Tijdens de droomloze slaap kunnen de verschillende delen van het brein niet met elkaar praten. De hersenen zijn losgekoppeld en dat betekent dat de delen van het brein niet een eenheid kunnen vormen. Integratie is net als bewustzijnsinformatie sterk aanwezig in wakkere toestand, maar het breekt af in langzame golf slaap en keert weer terug tijdens de REM slaap. De delen praten met elkaar in wakkere toestand en gedurende REM slaap maar zijn losgekoppeld tijdens langzame golf slaap.

de veranderde staten van bewustzijn in slaap

Waarom is de droom losgekoppeld van de omgeving?  Waarom is het dat we alleen kunnen dromen als we losgekoppeld zijn van de rest? 

are dreams more like perception or imagination?