Tag Archives: herinnering

resonerende beelden

In zijn boek The Remembered Film schrijft Victor Burgin over het resoneren van beelden.

We hebben waarschijnlijk allemaal vroege herinneringen aan beelden uit films die zijn gevuld met persoonlijke betekenis, maar vaak een betekenis die vaag voor ons blijft. 

Victor Burgin verwoordt zijn eigen eerste herinnering aan film om daarna te zeggen dat hij door deze herinnering te vertellen die herinnering verraadt en bedriegt.  Er is iets privé aan de herinnering wat vraagt om niet vertellen.  Als we de herinnering vertellen, stellen we die ons voor, transformeren en verkleinen hem. Het vertellen plaatst, net als bij het vertellen van een droom, items uit een synchroon veld in een diachronie (verloop in de tijd) van een verhaal. Burgin beschrijft zijn herinnering als een soort stilstaand beeld, als een still uit een film. Volgens Burgin verschijnen mentale beelden ontleent aan films in de vorm van onwillekeurige associaties en worden ze vaak uitgelokt door externe gebeurtenissen. 

Burgin beschrijft een treinreis waarbij er, terwijl hij uit het raam kijkt, allerlei beelden verschijnen die te maken hebben met wat hij eerder heeft gezien. Waar komen die beelden vandaan en wat hebben ze te maken met wat hij nu ziet terwijl hij uit het treinraam kijkt? Burgin beschrijft zijn onderzoek: Een aaneenschakeling van beelden verheft zich als een bas reliëf boven de ogenblikkelijk vervagende, en vervolgens vergeten, onsamenhangende gedachten en impressies die mijn geest passeren als de trein het platteland passeert. De aaneenschakeling van beelden neemt niet een lineaire vorm aan. Het kan eerder worden vergeleken met een snel gearpeggieerd  akkoord (een akkoord waarbij de tonen niet tegelijk maar snel na elkaar worden gespeeld) waarvan de individuele noten , hoewel achtereenvolgens klinken, samen gelijktijdig vibreren. 

Het geheel aan associaties dat wordt opgewekt blijft over als een na-beeld, bovenop de scène geplaatst die voorbij glijdt aan het raam van het rijtuig.

Burgin schrijft over zijn eerste herinnering aan film eerder als een ‘sequence-image’  een opeenvolgings-beeld, dan als een beelden-reeks, een ‘image-sequence’. De elementen die het opeenvolgings-beeld vormen, voornamelijk percepties en herinneringen, verschijnen achtereenvolgend maar niet doel gericht. De volgorde waarin ze verschijnen is onbelangrijk, ze vormen een samenstelling die meer een ‘object’ is dan een verhaal. Wat de elementen van zo’n samenstelling onderscheidt van hun voorbijgaande buren is dat ze op een of andere manier helderder lijken, more brilliant. In psychoanalytisch perspectief suggereert dit dat de percepties en herinneringen in de baan van onbewuste betekenaars zijn getrokken  en dat zij hun intensiteit ontlenen aan het ontheemde gevoel, wat daarmee wordt geassocieerd. Burgin noemt de ‘sequentie-image’ , het opeenvolgingsbeeld niet een dagdroom of een zinsbegoocheling, maar een werkelijkheid – een kortstondige staat van percepten van een ‘huidig ogenblik’, getroffen in hun associatie met invloeden en betekenissen uit het verleden. (percept: het geestelijk beeld van het waargenomene)

Burgin beschrijft zijn situatie als gevangen zijn in een niet tot ontwikkeling gekomen dagdroom, waarin herinneringen aan recente ontmoetingen met afbeeldingen gecombineerd worden met herinneringen en fantasieën. 

Hoe groter de afstand wordt tot de film in de herinnering, hoe meer het bindende effect van het verhaal van de film verloren gaat. De reeks beelden breekt in stukken. De fragmenten gaan op drift en vormen nieuwe meer of minder kortstondige combinaties, in de wervelwind van het geheugen: herinneringen aan andere films en herinneringen aan echte gebeurtenissen. 

Burgin schrijft over ‘screen-memory’ als een herinnering die in je opkomt in plaats van een geassocieerd maar onderdrukt beeld om het te verbergen. Burgin haalt Freud aan die benadrukt dat screen memories worden gemarkeerd door een levendige kwaliteit wat hen onderscheidt van andere herinneringen. De screen-memory is briljant en raadselachtig, zegt Freud, en verbergt een andere herinnering, gedachte of fantasie die moest worden onderdrukt.

Veranderende Scène

Burgin beschrijft hoe bij het terugdenken aan de fragmenten uit twee films die hij vergelijkt, een scène uit zijn jeugd de filmscènes gaat vergezellen. Hij wordt geconfronteerd met een muterende ‘scène’ op alle manieren zoals het woordenboek dit woord beschrijft: een uitzicht of vergezicht gezien door een kijker; de plek waar een actie of gebeurtenis zich voordoet; de setting van een toneelstuk, film, novelle of ander verhaal; een onderverdeling van een akte in een dramatische presentatie, waarin de setting en de aanhoudende tijd is bepaald; een shot of serie shots in een film die een eenheid van continue aanverwant optreden continueert; het decor en de toneel rekwisieten voor een dramatische presentatie; een theater podium; een echte of fictieve episode, vooral wanneer beschreven; en een publieke weergave van passie of gemoedstoestand.

Associaties leiden niet alleen naar wortels in de persoonlijke geschiedenis zegt Burgin. In selectieve geïncorporeerde fragmenten van de beeldomgeving vertakken de associaties zich en weven privé en openbaar in een unitair netwerk van betekenissen. Uiteindelijk is de vraag ‘wat is het origineel van dit psychische object?’ minder  belangrijk in het leven en in de theorie dan de vraag ‘Welk gebruik kan ik maken van het object?’ Onze vergeten antwoorden op ver gelegen vragen kunnen weerklinken onder de geschiedenis en de herinnerde films versplinteren. Maar wat ons het meest aangaat is wat we van de fragmenten maken.